Najnowsze badanie opublikowane przez Institute Of Neurodiversity (ION), przeprowadzone przez szwedzkich naukowców z ADHD, oferuje fascynujący wgląd w różne narracje dotyczące ADHD.
W badaniu zidentyfikowano trzy główne sposoby rozumienia ADHD, które mają istotne implikacje dla sposobu, w jaki podchodzimy do diagnozy i leczenia tego zaburzenia.
1. ADHD jako konstrukt społeczny
Pierwsza narracja przedstawia ADHD jako konstrukt społeczny, który jest produktem ogólnego procesu medykalizacji lub farmakologizacji społeczeństwa. W tym ujęciu ADHD jest w dużej mierze wynikiem zmian w systemach edukacyjnych i kulturowych norm, które definiują, co jest uważane za normalne zachowanie. Ta perspektywa sugeruje, że ADHD może być odpowiedzią na presję społeczną i edukacyjną, a nie wyłącznie zaburzeniem medycznym.
2. ADHD jako deficyt neurorozwojowy
Druga narracja postrzega ADHD jako deficyt neurorozwojowy, gdzie ADHD jest definiowane jako zbiór deficytów poznawczych, zlokalizowanych w jednostce, które wymagają interwencji biomedycznych i behawioralnych. W ramach tego podejścia ADHD jest traktowane jako problem, który należy rozwiązać za pomocą terapii i leków. Ta narracja podkreśla indywidualne trudności związane z ADHD i konieczność ich leczenia w celu poprawy funkcjonowania osoby.
3. ADHD jako klaster różnic poznawczych
W kontrze do poprzednich narracji, trzecia perspektywa postrzega ADHD jako klaster różnic poznawczych, a nie deficytów. Zgodnie z paradygmatem neurodiversity, ADHD jest postrzegane jako zestaw unikalnych cech poznawczych, które mogą obejmować zarówno wyzwania, jak i mocne strony. Ta narracja depatologizuje ADHD, uznając osoby z ADHD za aktywnych uczestników kształtujących swoje życie, a nie jedynie za pacjentów wymagających leczenia. Autorzy podkreślają, że osoby z ADHD mogą mieć wyjątkowe zdolności i perspektywy, które są wartościowe i powinny być doceniane.
Znaczenie narracji
Dobór odpowiedniej narracji ma kluczowe znaczenie dla ograniczania ryzyka stygmatyzacji osób z ADHD. Narracja deficytowa może prowadzić do marginalizacji i stygmatyzacji, podczas gdy narracja oparta na różnicach poznawczych może promować akceptację i integrację. Uznanie ADHD jako części neuroróżnorodności może poprawić ogólne zdrowie psychiczne i emocjonalne osób z ADHD, tworząc bardziej wspierające i zrozumiałe środowisko.
W Polsce dominują pierwsza i trzecia narracja. Osobiście bliżej mi do tej wyrastającej na paradygmacie neuroróżnorodności, która nie tylko nie stygmatyzuje, ale także ma potencjał do ważnej edukacji. Pisanie o deficytach czy ryzykach – niezależnie od zagadnienia – często ma na celu przyciągnięcie uwagi, ale może również prowadzić do stygmatyzacji szerokiej grupy społecznej, której problem dotyczy.
Podsumowanie
Narracje dotyczące ADHD mają znaczący wpływ na to, jak postrzegamy i traktujemy to zaburzenie. Badanie przeprowadzone przez ION pokazuje, że wybór narracji może kształtować nie tylko społeczne postrzeganie ADHD, ale także doświadczenia osób z ADHD. Wybierając narrację, która depatologizuje i uznaje różnice poznawcze, możemy stworzyć bardziej wspierające i inkluzywne społeczeństwo.